نمادی زیبا، اصیل و بی مانند از هنر و معماری ایران، در مرکز بافت قدیمی شهر زنجان همچنان پابرجاست، بازار زنجان نه تنها طولانی ترین بازار سرپوشیده ایران است، بلکه علاوه بر داشتن موقعیت تجاری، یک مکان فرهنگی، هنری و تاریخی می باشد و از این رو یکی از دیدنی ترین و ارزشمند ترین، آثار تاریخی جهان به حساب می آید.
تاریخ ساخت بازار زنجان بر اساس اسناد تاریخی به سال ۱۲۰۵ قمری باز می گردد، شروع ساخت بنا در دوران آقا محمد خان قاجار بوده و سرانجام در سال ۱۲۱۳ قمری در دوران حکومت فتحعلی شاه قاجار به بهره برداری می رسد.
این شهر با توجه به موقعیت بازرگانی خود همواره رو به گسترش بوده است و بازار هم از این امر مستثنی نبوده است، از این رو پس از بهره برداری به مرور زمان تا سال ۱۳۲۴ قمری این مجموعه اولیه گسترش یافته و چندین سرا، مسجد، گرمابه و… به مجموعه افزوده شده است.
این بازار در زمینی به مساحت ۱۵ هکتار احداث شده است که که ۵ هکتار آن به بخش اقتصادی، ۷ هکتار به بخش مسکونی، ۱ هکتار برای اماکن عام المنفعه و عمومی و ۲ هکتار دیگر نیز به شبکههای ارتباطی اختصاص داده شده است.
مجموعه بازار زنجان با داشتن ۵۶ ورودی و کوچه های منظم، با خیابان ها و کل شهر دارای یک شبکه ارتباطی هماهنگ است، ورودی اصلی بازار، از سمت بازار قیصریه و روبروی سبز ميدان باز می شود، مجموعه بازار و سبز ميدان یکی از مراکز مهم این شهر در عرصه فعاليت های سیاسی و اجتماعی پس از مساجد در حال و گذشته بوده است.
مجموعه تاریخی بازار زنجان در کل از ده راسته بزرگ و کوچک، نه بازار، نه گرمابه، یازده مسجد، یک قیصریه، پانزده سرا(کاروانسرا)، دو تیمچه، یک میدانچه(میدان کوچک) و تعدادی قهوه خانه تشکیل شده است.
بازار زنجان با ۹۴۰ باب مغازه و در حدود ۵۱ نوع شغل اعم از تولیدی و تجاری، موجب اشتغال حدود ۳۲۰۰ نفر شده است.
این بازار از نظر فعالیت و نوع تولیدات به ده راسته تقسیم بندی می شود، که از جمله می توان به راسته زرگرها، بزازها، کفاشها، سراجها، کلاه دوزها، صندوق سازها، رنگرزها، میوه فروشها، جگرپزها و… اشاره نمود.
از جمله کاروانسراهای این مجموعه در عرضه کالا، می توان به سرای حاج علی قلی و سرای حاج کربلایی علی اشاره نمود.
تمای راسته ها، حجره ها، چهار سوق ها، مساجد، کاروانسراها(سراها)، گرمابه ها و… به سبک معماری دوره قاجار و به صورتی زیبا با انواع طاق هایی با قوس های هلالی، جناغی، ضربی و گهواره ای اجرا شده است، همچنین تمامی دیوارها با انواع مدل های آجر چینی، ترکیب کاشی و آجر و کاشی کاری با رنگ ها و طرح های آن دوره مزین شده است و اوج زیبایی معماری را می توان در مسجد جامع مشاهده کرد. مجموعه بازار قدیمی زنجان در سال ۱۳۷۴ شمسی با شماره ۱۴۴۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس: زنجان، ورودی خیابان امام خمینی(ره) یا خیابان عاصف زنجانی به سمت میدان انقلاب.
مکان های دیدنی در نزدیکی: سبزه میدان، مسجد سید (جامع)، مسجد چهل ستون، مسجد آقا کاظم، کاروانسرای دخان، مسجد ولیعصر، بازار مسگرها، مسجد خانم، موزه رختشویخانه، موزه باستان شناسی، عمارت و موزه دارایی، خانه ذوالفقاری، موزه مردان نمکی، قنات سرچشمه، پل میربهاالدین، خانه توفیقی.
نقشه آنلاین مسیرهای اطراف بازار زنجان